HONEYBEEKEEPINGMAGAZINE

Vltava bjelasa i šumi, a vi sjedite u maloj kafanici i pijuckate hladno, čuveno češko pivo, bilo
koje, ne možete promašiti. Odmah iza vas, okružen predivnom, pretežno lipovom šumom,
proviruje Pčelarski istraživački institut Dol.

Pise Bojan Neskovic

Malo je reći da je scena kao sa razglednice, pošto
ona ne može da opiše taj cvrkut ptica i te mirise koji vas okružuju. Nigdje do sada ne vidjeh
veću populaciju kosova, kao u okolini Instituta. Nalazi se u selu Maslovice, nekih dvadesetak kilometara od Praga. Dol je jedan od najstarijih pčelarskih istraživačkih instituta u Evropi. Osnovan je kao državni institut 1919, ali je privatizovan 1997. Uvijek održava oko 1000 pčelinjih zajednica na 7
različitih lokacija širom Češke, posjeduje oko 6 hektara vinograda i 10 hektara zemljišta oko
samog Instituta za potrebe istraživanja. Ispod svakog drveta i svakog grma načičkani su oplodnjaci, kao gljive.

Osnovne djelatnosti Instituta su:
 Bolesti pčela
 Genetika i uzgoj
 Očuvanje genetskog potencijala
 Hemija pčelinjih proizvoda
 Toksikologija agrohemikalija
 Tehnologija pčelarenja
 Botanika i oprašivanje
 Biologija i uzgoj bumbara

Meni omiljena djelatnost, koju bih posebno izdvojio je proizvodnja njihove čuvene medovine.
U okviru Genetike i uzgoja pčela, Institut se bavi uzgojem i prodajom matica, a jedan od
poznatijih naučnika iz ove oblasti Ing. Vladimir Vesely, jedan od začetnika češke škole vještačke oplodnnje matica, je radio baš u ovoj instituciji. Instrument koji je on konstruisao1961, još uvijek se koristi u svijetu, a on je 1960tih i usavršio
i promijenio oblik samog kapilarnog vrha koji se koristi pri inseminaciji. Njegova impresivna
bibliografija broji oko 150 radova samo u periodu od 1991-2001. Njegov učenik ing. Dalibor Titera je na čelu ovog odjela i oni vrše usluge vještačkog osjemenjavanja matica širom Evrope, kao i obuku za samu proceduru.
Upravo ovdje, od ovih ljudi sam ukrao ideju, ali sam mnogo stvari morao da naučim sam o najvažnijem segmentu vještačkog osjemenjavanja matica – uzgoju trutova.

Uzgoj trutova za vjestacko osjemenjavanje matica

Pogledajte video (autor B.Neskovic)

Trutovi su nježna ali tragična bića, pravi mamini sinovi, pošto tatu uopšte nemaju. Za ljubav
žive, i ukoliko uspiju da ispune svoju svrhu, za nju i umiru. Jadno muško, heh!
Šalu na stranu, koja je svrha trutova? U našem jeziku on predstavlja sinonim za lijenost, ali u svijetu pčela on ima itekako važnu ulogu. U većem dijelu relevantne literature pronaći ćete da
je njegova jedina svrha ona reproduktivna, ali postoje neka istraživanja koja sugerišu da zreli trutovi aktivno učestvuju u termoregulaciji košnice a i smatra se da su produktivnija društva,
sa boljim radnim moralom i energijom ona koja imaju više trutova. U uzročno posljedičnu vezu ne bih ulazio. Kako se rađa trut? Trut je rezultat partenogeneze i nastaje iz neoplođenog jajeta. To znači da on dobija samo jedan set od 16 hromozoma od majke i nasljeđuje 100% njenog genetskog materijala i haploidna je jedinka.

 Zbog ove činjenice neki naučnici pripisuju matici hermafroditski karakter, pošto ona preko svojih trutova propagira 50% svojih gena i praktično, posredno, ona vrši oplodnju. Diploidne jedinke nasljeđuju po jedan set hromozoma od oca i majke tako da po 50% gena dijele sa roditeljima.
Matica, dakle ima dva seta po 16 hromozoma i dva moguća alela na lokusu za određivanje pola jedinke. Ukoliko se jaje oplođava spermom truta koji je u srodstvu sa maticom i ima
identičan alel jednom od dva matičina, postoji 50% šanse da dođe do homozigotnosti, to jeste
poklapanja identičnih alela na ovom lokusu, pa dolazi do pojave diploidnih trutova. Ovakve larve u prirodi luče jednu vrstu feromona, koju u literaturi zovu i „kanibalistički feromon“ pa
radilice obično već nakon 2 dana pojedu ovakve larve. Jerzy Woyke, jedno od najvećih svjetskih imena pčelinje reproduktivne biologije i apikulture uopšte, je uspio u laboratorijskim
uslovima da uzgoji diploidne odrasle, funkcionalne trutove i došao je do otkrića da je čak i sperma ovih trutova, koje ima mnogo manje nego kod normalnih jedinki, takođe diploidna. 

Kod one čudne Capensis afričke pčele dešava se da jedinke budu i triploidne. Kao što rekosmo ranije, kontrolisana oplodnja je kada se tačno određena matica spari sa tačno određenim trutovima. Kako ovo možemo postići? Bilo koju vrsta oplodnje da je u pitanju, jako je važno tempirati da je nesparena matica zrela i spremna za parenje u momentu kada su i trutovi zreli i spremni za parenje. Kod matice je ovaj ciklus kraći: ako uzmemo da matica izlazi iz matičnjaka 16. dan od stadijuma jajeta, ona postiže polnu zrelost u prosjeku između 5. i 7. dana po izlasku. Razvojni ciklus truta traje 24 dana i do polne zrelosti mu treba još 12 dana, a u realnosti je to i 14-15 dana. Za svoje potrebe, za vještačku oplodnju, tempiram da mi
matice budu spremne na 42. dan od početka razvojnog ciklusa trutova. Osim one nesumnjivo efikasne metode uzgoja trutova na geografski izolovanom području, gdje ćete donijeti svoje matice na oplodnju, postoje još neke metode. Prethodne godine odredim trutovske rodonacelnicke zajednice cije dobre osobine zelim da propagiram u
sljedecoj generaciji. Bilo bi poželjno da broj ovih zajednica bude bar osam ili još bolje devet. Na proljeće, ubacujem ramove sa trutovskom osnovom u ta društva. Dobio sam izuzetno
kvalitetne osnove od čistog voska i pčele su ih ove godine izradile i bile su već zaležene treći dan. Inače se praktikuje da se ram sa trutovskim saćem zatvori u izolator sa maticom, kako bi
larve bile približne starosti.

 Može se koristiti i trutovska plastična osnova ukoliko možete doći do nje. Ova društva bi svakako trebala biti jaka (inače ne bi ni mogla bit rodonačelna jel da?) i onos nektara i polena bi trebao biti obilan. Za svaki slučaj, društvima obezbijediti bogatu proteinsku pogaču i prihrannjivati ih pomalo. Samo adekvatno hranjene larve izleći će se u kvalitetne i krupne trutove sa dosta sperme. Kada je trutovsko leglo poklopljeno, prebacujemo ramove iz rodonačelničkih društava u
trutovska odgajivačka društva, koja formiramo tako što na jedan ram trutovskog legla dodajemo dva rama zatvorenog radiličkog sa pčelom, sa svake strane. Natresemo u svako i još dodatne mlade pčele. Znači u jednu LR košnicu stanu tri rama trutovskog i šest radiličkog
legla sa pčelom, a ono prazno mjesto se gotovo popuni jer trutovskim svakako treba više prostora. Društvima je potrebno dosta pčela kako bi se trutovi obilno hranili i grijali. Tek
izleženi trutovi ne mogu sami da se hrane i ne učestvuju u termoregulaciji prije osmog dana. Nakon toga mogu da se hrane sami, ali društva opet moramo prihranjivati obilno, da bi se
popunile prazne trutovske ćelije, jer sam došao do informacije da krupni, odrasli trutovi, zbog
veličine toraksa ne mogu da se adekvatno hrane iz radiličkih ćelija. Društva su bezmatična, jer u prisustvu matice nikada ne bi tolerisali toliki broj trutova.
Po jednoj metodi, koja je svakako bolja po trutove, kada se tek izlegu, sve jedinke iste starosti
trebamo obilježiti istom bojom i kada dostignu polnu zrelost pustiti ih da slobodno lete i kada dođe vrijeme za vještačku oplodnju, na leta većine zajednica u pčelinjaku, nakon onog popodnevnog izleta trutova postaviti matične rešetke i po povratku skupljati samo one koji su obojeni. Ova metoda je dobra jer trutovi slobodno lete, imaju fizičku aktivnost i defeciraju
van košnice. Loša strana je što ih je teže sakupiti, jer se raziđu po svim košnicama bez diskriminacije i dobar dio ih nestane, pa će neke pronalaziti i pčelari u vašoj široj okolini.

 U češkoj metodi, koju koristim, kada trutovi u odgajivačkom društvu treba da dostignu polnu zrelost, košnica se otvara, preko satonoša se prebacuje plastika (može i taman neproziran
najlon) tako da se ostavi samo jedna mala šupljina od oko 5cm prema poletaljci, kako bi u
košnicu odozgo mogla da dopire svjetlost koja će da privuče zrele trutove. Zatim se preko nabija trutovski izletni kavez, koji je napravljen od matičnih rešetki, kako trutovi ne bi mogli da pobjegnu.

 Na ulazu je takođe rešetka koja sprečava bjekstvo, ali što je takođe jako bitno, sprečava nepoželjne trutove da uđu u zajednicu. (sjećate se onoga – „tačno određeni trutovi“ ) .Na zadnjoj strani kaveza je platno sa čičkom (velkro), kako bi se mogla zavući ruka da se prikupe trutovi za skupljanje sperme.
Neko me je pitao kako znam koji su polno zreli. Sjećate se da su svi trutovi približno iste starosti koju mi već znamo. Iz više razloga im dam još par dana više od one propisane granice
početka polne zrelosti. Nezreli trutovi neće ni biti privučeni svjetlošću da bi išli na let. Dobra strana ove metode je što je jako lako prikupiti veliki broj zrelih trutova za prikupljanje sperme, a ne morate da bojite svakog pojedinačno. Loša strana je što su trutovi jako osjetljivi i iako ste možda negdje u literaturi pročitali da trutovi u prosjeku žive oko 60 dana,
istraživanja, kao i moja zapažanja, sugerišu, da samo oko 10% živi duže od 35 dana. Leto morate redovno čistiti od odumrlih trutova, jer ih radilice ne mogu iznijeti kroz rešetku.
Impresivno je vidjeti da jedna mala radilica bez većih problema nosi odraslog i veoma krupnog truta. Još jedna zanimljiva stvar je koliko polena pčele unose kada trutovi tek počnu da se izliježu. Iako praktično žive u zatvoru, ovaj kavez im dođe kao zatvorsko dvorište gdje mogu da vježbaju i imaju tu preko potrebnu fizičku aktivnost kojom nabijaju nivo CO2 u organizmu.
Rekao bih da enndofalus truta funkcioniše i biva izvrnut pneumatski, pod pritiskom, i jako je
teško isprovocirati everziju endofalusa ukoliko izostane ova fizička aktivnost. Nekada su trutovi za ove potrebe bili gajeni u zatvorenom nastavku, iznad matične rešetke na
odgajivačkom društvu, ali takvi trutovi žive mnogo kraće, defeciraju unutar košnice, sperma često bude bakterijski kontaminirana, pa su matice znale često da uginu od infekcije. Ovom metodom dobijamo kvalitetne i krupne trutove koji imaju često i preko jedan mikrolitar
sperme, što je neki prosjek. Za oplodnju jedne matice potrebno je između 8 i 12 mikrolitara. U manjim dozama lakše dolazi do raščišćavanja jajovoda i ranijeg pronošenja. U jednom mikrolitru sperme je do 10 miliona spermija, mada je današnja slika vjerovatno realnije oko 7.
Znam da ukupna cifra od oko 70 miliona spermija zvuči impresivno, ali treba imati u vidu da samo oko 5 miliona u prosjeku iz jajovoda migrira u spermateku. U procentima između pet i deset posto, bez obzira da li se matica sparila sa jednim ili više trutova. Neka kanadska
istraživanja sugerišu da matica na oplodnju jaja godišnje troši i do 2 miliona spermija godišnje, tako da možete otprilike izračunati koliko godina će matica da bude produktivna. Iako to značajno otežava proces selekcije, da bih omogućio genetsku raznolikost u jednom društvu, jako je bitno da se matica i vještačkim putem oplodi spermom više različitih trutova.

Ukoliko se pri oplodnji koristi samo sperma trutova jedne matice, iako je sama selekcija tako
olakšana, za komercijalne svrhe takva društva neće biti najupotrebljivija. Kada se koristi sperma više različitih trutova, društvo ima bolju podjelu rada, bolju otpornost na bolesti, bolji higijenski nagon, bolju ekspresiju feromona, a samim tim i veću produktivnost.
Zašto je uopšte važan kontrolisan uzgoj trutova? Imajući u vidu da naše pčele pola genetskog materijala nasljeđuju od majke, a drugu polovinu od oca, ako oplodnju prepustimo slučaju, na mjestu koje nije geografski izolovano, u selekciji ćemo imati kontrolu samo nad ovih 50% genetike. Za svaku ozbiljniju selekciju ovo je malo, zar ne?

Video Dr.Peter Schley

Fotografije i video B.Neskovic

Kontakt

Bimed.pcelarstvo@gmail.com

Inace mi imamo i prodavnicu u Bijeljini.Naša prodavnica je posvećena pčelama, onima koji su u njih zaljubljeni, a naročito onima koji vole njihove slatke, zdrave i ljekovite proizvode.
Proizvode na bazi matične mliječi, meda, polena i propolisa, kao i opremu za pčelarstvo možete pronaći u našoj prodavnici od cigle i meda. Za onu on line posjetite našu stranicu:
www.bimed-pcelarstvo.com
Pritisni fotografiju da odes na sajt⬇

Zahvaljujemo se Bojanu za ovaj odlican tekst!

Procitajte i ovaj tekst(pritisni link)👇

Trutovi iz oplodjenih jaja!Seksualni zivot matice (5deo)

[uix_share_buttons color=’2′ size=’1′ fillet=’25px’ show=’facebook,twitter,google_plus,pinterest,’]

Lajkuj Fb stranicu ovog sajta ili upisi svoj email na ovom sajtu da budes pratioc sajta.100-ti lajk ili email pratioc dobija 20 pogaca na poklon.Obavicemo ime i fotografiju dobitnika😁👇