HONEYBEEKEEPINGMAGAZINE

Sposobnost pčele da nakuplja masno tkivo tj. sposobnost društva da preko legla PRETAČE masno tkivo u med a onda med ponovo preko legla u masno tkivo, mu omogućava da reaguje na sve promjene u prirodi, koristeći istu tj. da se pretakanjem pomenutog masnog tkiva pripremi za zimu i da je preživi. Pčelareći obraćamo u prvoj liniji pažnju na društvo gledajuci u njemu jedan organizam, a njegujuci ga kroz pčelarsku sezonu, podržavamo njegov prirodni način života.

Piše Radoslav Stupar

E kad kažemo prirodni način života, ne možemo više mimo plodista tj. mimo funkcije istog u prirodnom staništu.. Iz gore pomenutih redova vidimo da društvo kako godina prolazi reaguje  ne razmišljajući  jer inteligencija pčele se najvećim delom izražava urodjenom reakcijom.

Reagujući društvo opšti sa prirodom i ovisno o dobu godine, pretače hranu preko legla u masno tkivo i obrnuto. Direktno od uspeha ovog pretakanja ovisi i masnoća buduće pčele a od izražaja iste tj. količine masnog tkiva zavisi i njena snaga. Znači što je jedinka masnija to je vitalnija. Onda iz ovog proizilazi da je definicija jakog društva kratka i jasna: što veći broj što masnijih pčela. Prirodno stanište zbog svoje prostorne ograničenosti, omogućava društvu “proizvodnju” masnih pčela uz povoljnu mikro klimu, istovremeno dozvoljavajući pojave svih onih željenih osobina, koje u današnjem pčelarstvu ne dolaze do izražaja. Ne dolaze do izražaja zbog prevelikog plodišta koje pčelar permanentno povećava.

Ove osobine se definišu kroz higijensko ponašanje društva koje se opet izražava kroz intenzivniju njegu legla, čišćenje ćelija, čišenje površina u i oko plodišta kao i medjusobno  čiscenje. Pomenuto higijensko ponašanje društva dolazi do izražaja i u borbi društva protiv varoe, napadajući je u ćeliji ili na pčeli kao i otvaranjem i ponovnim zatvaranjem ćelija. Rezultat prirodnog staništa je zdrava i vitalna pčela, spremna za opštenje sa prirodom.

U prirodnom staništu društvo pokrećući leglo počinje pretakanje zimskih zaliha hrane preko njege legla u mladu pčelu, što je prvi stepen pretakanja.Velike količine polena po unosu u stanište budu deponovane i kroz taj unos u prvom momentu matica bude blokirana. Ali opet zbog svoje prostorne ograničenosti u sledećem periodu, prirodno stanište omogućava matici postizanje dominacije u plodištu kroz pojačano zaleganje. Onda ova dominacija matice u ovisnosti od količine pojave nektara u prirodi, reguliše pomenutu količinu polena u plodištu trajno. 

Znači zbog nedostatka mesta u plodištu tj. u prirodnom staništu, uneseni polen više ne bude odložen trajno, već po potrebi unešen i trošen .Izlaskom više generacija pčela, postiže se “višak” pčela, a pošto ovaj “višak” pčela društvu vise nije potreban u plodištu, ovo stanje slobode onda podstiče kako nakupljanje masnog tkiva tako i pojavu higijenskog ponašanja društva. Nakupljanje masnog tkiva kod ovih “slobodnih” mladih pčela je drugi stepen pretakanja a rezultat su masne pčele. 

Znači, zbog prostorne ograničenosti plodišta u prirodnom staništu , pojavljuju se “slobodne” pčela, koje onda postaju masne proljetne pčele. Čitav ovaj proces pretakanja i proizvodnje masne pčele, opet zbog prostorne ograničenosti prirodnog staništa bude obavljen brzo tj. prije ili uoči neke obilnije paše u proljece.Drugim rečima, pojava masnih pčela je u ovom momentu moguća samo zato što niko ne proširuje plodište, gde bi pomenuto masno tkivo bilo potrošeno forsiranjem legla a ne akumulirano.

Znači, opet zbog ograničenosti prostora prirodno stanište omogućava društvu brz proljetnji razvoj jer se ne radi o velikom broju jedinki koje društvo čine tj. koje moraju postati masne.Tim je ovo društvo nakon nakupljanja masnog tkiva tj. pojave odredjenog broja masnih pčela spremno za zadnju fazu a to je rojenje.Pojavom paše društvo zatrpava maticu tj. plodište nektarom i polenom, praveći pergu, da bi po rojenju mlada matica imala spremno plodiste za formiranje novog društva.Kroz proizvodnju masnih pčela u predhodnom periodu, prirodno stanište je omogućilo roju dobar start na novoj lokaciji jer je dobar dio tih masnih pčela u sastavu roja koji ako je kvalitetan izgleda ovako:“3 kg tezak roj sadrzi 1 kg pcela, 1 kg meda i 1 kg masnog tkiva.“ 

Cilj prirode je da društvo napuni staro stanište medom i pergom, odgoji masne pčele, ostavi mladom društvu dobro odgojeno leglo i matičnjake i izroji se. Cilj pčelara je da društvo prije pojave nektara u prirodi uzgoji što veći broj masnih pčela, da iste unesu velike količine nektara, odgoje kvalitetno leglo i da se ne izroje. Da bi pčelar pomenute ciljeve postigao, potrebna mu je zdrava i vitalna pčela tj. brojno društvo sastavljeno od masnih pčela kao i simulacija funkcije plodišta iz prirodnog staništa .E tu ne možemo mimo termo daske.Korištenjem termodaske smo u stanju od svake košnice u svako godišnje doba kreirati plodiste kod bilo koje rase pčela, uzimajući u obzir njene potrebe u datom trenutku.

Plodište kreiramo po uzoru na prirodno stanište tj. njegovu zapreminu prilagodjavamo termodaskama snazi društva tj. matice . Onda nam odnos snage matice i količine polena u plodištu služe za uvid u stanje društva i upućuje nas na sledeće korake pri radu sa društvom. Matičnom rešetkom vršimo podelu prirodnog staništa odvajajući med od legla, tim postupkom a uz opet termodaske postižemo kompaktnost legla. Ova kompaktnost legla onda omogućava održavanje povoljne mikro klime u plodištu, čiji je rezultat dobro odgojeno leglo tj. dobro odgojena pčela.

Da bi za razliku od društva u prirodi postigli veći broj masnih jedinki u proljeće, njegujemo društvo prihranjujući ga po završetku pčelarske godine. Termodaske društvo izoluju tj. štite ga kako od hladnoće tako i od toplote i time omogućavaju pomenutu povoljnu mikro klimu u plodištu i tokom ljeta. Ovom njegom i prihranom omogucavamo društvu, optimalne uslove pri razvoju. Onda ovaj optimum garantuje velik broj zimskih   pčela a to je ujedno zadnji i treći stepen pretakanja.

Znači, na ovom mestu govorimo o zimskim pčelama a ne o masnim. Zašto, kada govorim o masnim pčelama mislim na one pčele koje se tokom godine mogu pojaviti u društvu ovisno na koji način pčelar pčelari jer su eventualno prvo slobodne a mogu uslovno postati masne. Slobodne su do momenta dok društvu ne zatrebaju a to je najkasnije sledeća paša. Pomenute masne pčele mogu a ne moraju postići maksimalno nakupljanje masnog tkiva jer to direktno zavisi od potrebe društva u datom momentu. 

Znači, jedna masna pčela u bilo kojem momentu u godini može sticajem okolnosti tj. pčelarskom tehnikom postići i konačnu količinu masnog tkiva i time imati odlike zimske pčele ali to isto može postići i samo delimično. Upravo to delimično postizanje nagomilavanja masnog tkiva kao i vremenski momenat pojavljivanja u toku godine čine razliku izmedju masne i dugovečne ili zimske pčele. Masnoca = Dugovečnost 

Na ovom mestu želim objasniti i razliku izmedju masne i “normalne” pčele. Uzgojem svo leglo bude jednako hranjeno a količina masnog tkiva pri izleganju svake jedinke tj. njena vitalnost,  zavisi direktno od:“ snage društva u tom momentu, mkroklime u tom momentu, kao i količine i raznovrsnosti polena u tom momentu ali i naravno od drugih faktora.“ Izlaskom iz ćelije ova pčela je izraz snage društva tj. tehnike pčelarenja i shodno tome posjeduje odredjenu “masnoću”. 

Zavisno od toga na koji način pčelar pčelari i od toga u kojem dobu godine se nalazimo, kao i o potrebi društva, svaka jedinka može postati masna , dugovečna ili biti upotrebljena u društvu direktno. Od momenta upotrebe svake jedinke počinje i potrošnja njene masnoće a samim tim njeno trošenje npr. forsiranjem legla, izgradnjom satnih osnova, preradom pogače, sirupa ali i pojavom paše.U gore napisanim redovima smo objasnili kako dolazimo do vitalne i zdrave pčele, koja ce biti u stanju uneti velike količine nektara. Ostaje nam samo da još objasnim na koji način ćemo sprečiti društvo da se izroji.

Medju termodaskama svedeno društvo dopušta matici dominaciju plodištem što direktno reguliše količinu polena u istom. Proširivanjem plodišta a obraćajući pažnju na tempo kojim to radimo, pratimo snagu društva tj. matice i na taj način održavamo njenu postignutu dominaciju u plodištu tokom proljetnjeg razvoja. Pojava viška polena na zadnjem dodanom okviru nam ukazuje da je matica postigla svoj maksimum tj. da eventualno ima jedan okvir viška u plodištu. Neću u ovom tekstu ulaziti u dublju analizu rojevog nagona, jer je opširno, ali ću napomenuti da je jedan od najvažniji uzroka pojave rojevog nagona, ocjena koju matica dobija od društva.Ova ocjena koju donosi društvo, nema ništa sa našom subjektivnom ocjenom matice. Društvo očekuje da matica zaleže i zalegnutim održava plodište i na osnovu toga bude zadovoljno ili nezadovoljno njom.Ukoliko pčelar ne prilagodi zapreminu saća koje matica treba održavati tj. ako istoj ponudi preveliko plodište, onemogućiće realnu ocjenu društva o kvalitetu matice. Znači pčelar je kreiranjem prevelikog plodišta unaprijed osudio maticu tj. nije joj ostavio nikakvu šansu da se pokaze pred društvom i bude pozitivno ocenjena od strane društva. U nekom vremenskom periodu kad nije vreme rojenju, zbog ove loše ocene društva, dolazi do tihe smene.

Pri proljetnjem razvoju obično pčelar širi leglo do besvesti, a matica to ne može držati zaleganjem pod kontrolom, što onda u to doba godine vodi direktno rojevom nagonu. Velika je zabluda tvrdnja da će rojevi nagon manje biti izražen ako je plodište veće  i naravno i genetika igra veliku ulogu kod rojevog nagona.

Radoslav Stupar

 radostupar@gmail.com

(HVALA AUTORU RADOSLAVU STUPARU  ZA PREMIJERU TEKSTA 13.4.2022)

Pogledajte video autora teksta:“ Dominacija Matice U plodistu“