Bojan Neskovic „Uzgoj trutova za vjestacko osjemenjavanje matica“
HONEYBEEKEEPINGMAGAZINE Medpčelarskimagazin/početna Kontakt Košnice Ivanić MEDPCELARSKIMAGAZIN.MVBYTE.COM PRIJATELJI SAJTA Pritisni i saznaj više Pritisni i saznaj više Pritisni i saznaj više Bojan Nesković Uzgoj trutova za vjestacko osjemenjavanje matica“ Vltava bjelasa i šumi, a vi sjedite u maloj kafanici i pijuckate hladno, čuveno češko pivo, bilokoje, ne možete promašiti. Odmah iza vas, okružen predivnom, pretežno lipovom šumom,proviruje Pčelarski istraživački institut Dol. Pise Bojan Neskovic Malo je reći da je scena kao sa razglednice, poštoona ne može da opiše taj cvrkut ptica i te mirise koji vas okružuju. Nigdje do sada ne vidjehveću populaciju kosova, kao u okolini Instituta. Nalazi se u selu Maslovice, nekih dvadesetak kilometara od Praga. Dol je jedan od najstarijih pčelarskih istraživačkih instituta u Evropi. Osnovan je kao državni institut 1919, ali je privatizovan 1997. Uvijek održava oko 1000 pčelinjih zajednica na 7različitih lokacija širom Češke, posjeduje oko 6 hektara vinograda i 10 hektara zemljišta okosamog Instituta za potrebe istraživanja. Ispod svakog drveta i svakog grma načičkani su oplodnjaci, kao gljive. Osnovne djelatnosti Instituta su: Bolesti pčela Genetika i uzgoj Očuvanje genetskog potencijala Hemija pčelinjih proizvoda Toksikologija agrohemikalija Tehnologija pčelarenja Botanika i oprašivanje Biologija i uzgoj bumbara Meni omiljena djelatnost, koju bih posebno izdvojio je proizvodnja njihove čuvene medovine.U okviru Genetike i uzgoja pčela, Institut se bavi uzgojem i prodajom matica, a jedan odpoznatijih naučnika iz ove oblasti Ing. Vladimir Vesely, jedan od začetnika češke škole vještačke oplodnnje matica, je radio baš u ovoj instituciji. Instrument koji je on konstruisao1961, još uvijek se koristi u svijetu, a on je 1960tih i usavršioi promijenio oblik samog kapilarnog vrha koji se koristi pri inseminaciji. Njegova impresivnabibliografija broji oko 150 radova samo u periodu od 1991-2001. Njegov učenik ing. Dalibor Titera je na čelu ovog odjela i oni vrše usluge vještačkog osjemenjavanja matica širom Evrope, kao i obuku za samu proceduru.Upravo ovdje, od ovih ljudi sam ukrao ideju, ali sam mnogo stvari morao da naučim sam o najvažnijem segmentu vještačkog osjemenjavanja matica – uzgoju trutova. Uzgoj trutova za vjestacko osjemenjavanje matica Pogledajte video (autor B.Neskovic) Trutovi su nježna ali tragična bića, pravi mamini sinovi, pošto tatu uopšte nemaju. Za ljubavžive, i ukoliko uspiju da ispune svoju svrhu, za nju i umiru. Jadno muško, heh!Šalu na stranu, koja je svrha trutova? U našem jeziku on predstavlja sinonim za lijenost, ali u svijetu pčela on ima itekako važnu ulogu. U većem dijelu relevantne literature pronaći ćete daje njegova jedina svrha ona reproduktivna, ali postoje neka istraživanja koja sugerišu da zreli trutovi aktivno učestvuju u termoregulaciji košnice a i smatra se da su produktivnija društva,sa boljim radnim moralom i energijom ona koja imaju više trutova. U uzročno posljedičnu vezu ne bih ulazio. Kako se rađa trut? Trut je rezultat partenogeneze i nastaje iz neoplođenog jajeta. To znači da on dobija samo jedan set od 16 hromozoma od majke i nasljeđuje 100% njenog genetskog materijala i haploidna je jedinka. Zbog ove činjenice neki naučnici pripisuju matici hermafroditski karakter, pošto ona preko svojih trutova propagira 50% svojih gena i praktično, posredno, ona vrši oplodnju. Diploidne jedinke nasljeđuju po jedan set hromozoma od oca i majke tako da po 50% gena dijele sa roditeljima.Matica, dakle ima dva seta po 16 hromozoma i dva moguća alela na lokusu za određivanje pola jedinke. Ukoliko se jaje oplođava spermom truta koji je u srodstvu sa maticom i imaidentičan alel jednom od dva matičina, postoji 50% šanse da dođe do homozigotnosti, to jestepoklapanja identičnih alela na ovom lokusu, pa dolazi do pojave diploidnih trutova. Ovakve larve u prirodi luče jednu vrstu feromona, koju u literaturi zovu i „kanibalistički feromon“ paradilice obično već nakon 2 dana pojedu ovakve larve. Jerzy Woyke, jedno od najvećih svjetskih imena pčelinje reproduktivne biologije i apikulture uopšte, je uspio u laboratorijskimuslovima da uzgoji diploidne odrasle, funkcionalne trutove i došao je do otkrića da je čak i sperma ovih trutova, koje ima mnogo manje nego kod normalnih jedinki, takođe diploidna. Kod one čudne Capensis afričke pčele dešava se da jedinke budu i triploidne. Kao što rekosmo ranije, kontrolisana oplodnja je kada se tačno određena matica spari sa tačno određenim trutovima. Kako ovo možemo postići? Bilo koju vrsta oplodnje da je u pitanju, jako je važno tempirati da je nesparena matica zrela i spremna za parenje u momentu kada su i trutovi zreli i spremni za parenje. Kod matice je ovaj ciklus kraći: ako uzmemo da matica izlazi iz matičnjaka 16. dan od stadijuma jajeta, ona postiže polnu zrelost u prosjeku između 5. i 7. dana po izlasku. Razvojni ciklus truta traje 24 dana i do polne zrelosti mu treba još 12 dana, a u realnosti je to i 14-15 dana. Za svoje potrebe, za vještačku oplodnju, tempiram da mimatice budu spremne na 42. dan od početka razvojnog ciklusa trutova. Osim one nesumnjivo efikasne metode uzgoja trutova na geografski izolovanom području, gdje ćete donijeti svoje matice na oplodnju, postoje još neke metode. Prethodne godine odredim trutovske rodonacelnicke zajednice cije dobre osobine zelim da propagiram usljedecoj generaciji. Bilo bi poželjno da broj ovih zajednica bude bar osam ili još bolje devet. Na proljeće, ubacujem ramove sa trutovskom osnovom u ta društva. Dobio sam izuzetnokvalitetne osnove od čistog voska i pčele su ih ove godine izradile i bile su već zaležene treći dan. Inače se praktikuje da se ram sa trutovskim saćem zatvori u izolator sa maticom, kako bilarve bile približne starosti. Može se koristiti i trutovska plastična osnova ukoliko možete doći do nje. Ova društva bi svakako trebala biti jaka (inače ne bi ni mogla bit rodonačelna jel da?) i onos nektara i polena bi trebao biti obilan. Za svaki slučaj, društvima obezbijediti bogatu proteinsku pogaču i prihrannjivati ih pomalo. Samo adekvatno hranjene larve izleći će se u kvalitetne i krupne trutove sa dosta sperme. Kada je trutovsko leglo poklopljeno, prebacujemo ramove iz rodonačelničkih društava utrutovska odgajivačka društva, koja formiramo tako što na jedan ram trutovskog legla dodajemo dva rama zatvorenog radiličkog sa pčelom, sa svake strane. Natresemo u svako i još dodatne mlade pčele. Znači u jednu LR košnicu stanu tri rama trutovskog i šest radiličkoglegla sa pčelom,
